Wat is een lekkende darm?

Ik ben nog lang niet uitgepraat over darmgezondheid. Want hoe je darmen voelen en werken, bepaalt voor een groot deel hoe jij je voelt – zowel fysiek als mentaal.

Maar al te vaak worden er oppervlakkige adviezen gegeven die helemaal voorbijgaan aan de oorzaak van darmproblemen. ‘Last van je darmen’ hebben kan zoveel dingen betekenen, en de juiste aanpak hangt af van wat er voor jou speelt. Daarom is het belangrijk om te herkennen en te testen wat de boosdoener is.

Een van de mogelijke oorzaken, is een ‘lekkende darm’ – een ‘leaky gut’. Dat klinkt niet fijn, nee. Maar het komt veel vaker voor dan je denkt. En er is veel meer aan te doen dan de all-size-fits-one tips die je vaak leest. Daarom…

Wat is een ‘lekkende’ darm?

‘Lekkende’ darm, of in het Engels ‘leaky gut’, is een aandoening waarbij de darmwand beschadigd is. Dit betekent dat onverteerde voedseldeeltjes, toxines en bacteriën kunnen ontsnappen in onze bloedbaan, waar ze niet thuishoren.

Je darmwand moet natuurlijk wel iets van voedingsstoffen en andere moleculen doorlaten, maar bij een ‘lekkende’ darm is het te veel, en ook stoffen die er normaal niet doorheen zouden moeten komen. We noemen dit alleen dan een hyper-permeabele darm. Je lichaam reageert hierop met een immuunrespons, wat kan bijdragen aan een scala aan problemen, variërend van auto-immuunziekten tot stofwisselingsstoornissen.

Wat zijn de symptomen van een ‘lekkende’ darm?

Wat het zo moeilijk maakt om lekkende darm te herkennen, is dat iedereen andere symptomen kan ervaren. Ook zit er flink wat overlap in met andere aandoeningen. Juist daarom is het belangrijk om meer te leren over darmgezondheid en hoe je bepaalde problemen kunt herkennen, zodat je gerichter kunt testen.

Je kunt symptomen op verschillende vlakken ervaren. Laten we ze opdelen.

Spijsverteringsstelsel

Dit systeem wordt meestal het hardst getroffen bij lekkende darm, omdat de aandoening direct het darmepitheel aantast: de buitenste laag cellen van de darmvlokken die in contact staan met de voedselbrij in de darmen. Symptomen kunnen bestaan uit opgeblazen gevoel, gas, krampen, voedselovergevoeligheid, diarree of constipatie.

Immuunsysteem

Bij een ‘lekkende darm’ kunnen gifstoffen en onverteerde voedseldeeltjes in de bloedbaan terechtkomen, wat het immuunsysteem kan aanwakkeren en een ontstekingsreactie kan veroorzaken. Dit kan symptomen veroorzaken zoals regelmatig infecties krijgen, [1] vermoeidheid, hoofdpijn, gewrichtspijn en huidproblemen zoals eczeem of acne.

Endocrien systeem

De ‘lekkende’ gifstoffen kunnen ook de werking van het endocriene systeem, dat de hormonen reguleert, beïnvloeden. Dit kan leiden tot symptomen zoals stemmingswisselingen, vermoeidheid, moeite met gewichtsverlies of gewichtstoename, en problemen met je menstruatiecyclus.

Daarnaast is er een verband tussen darmgezondheid en insulineresistentie, wat kan leiden tot symptomen van diabetes type 2.

Zenuwstelsel

De relatie tussen je darmen en hersenen is nogal complex. Problemen met de ‘darm-hersenas’, zoals een lekkende darm kan dit systeem verstoren en symptomen veroorzaken zoals depressie, angst, hoofdpijn en problemen met concentratie of geheugen.

Al deze symptomen kunnen wijzen op je darmen, maar ze kunnen ook worden veroorzaakt door andere gezondheidsproblemen. Tijd om te testen dus, en om een serieus gesprek aan te gaan met je arts.

Hoe achterhaal je of je een ‘lekkende’ darm hebt?

De symptomen kunnen verwarrend zijn. Misschien merk je ze wel op, maar voelt het dat het iets is wat er nou eenmaal ‘’bijhoort’’. Pas als je aan de slag gaat met leefstijl en de oorzaak van klachten achterhalen, kun je er achterkomen hoe het echt zit. Als holistisch women’s health en lifestyle expert kan ik je daarmee helpen, om je in de juiste richting te wijzen. Zo wordt die stap naar arts of endocrinoloog kleiner en duidelijker.

Er zijn verschillende tests die kunnen helpen bij het diagnosticeren van een ‘lekkende’ darm, maar er is (nog) geen specifieke test die definitief kan aantonen of iemand een ‘lekkende’ darm heeft.

Door een combinatie van verschillende methoden kunnen artsen echter wel een indicatie krijgen. Hier zijn enkele van de meest voorkomende methoden:

Lactulose-mannitol test: dit is een urine-test die kijkt naar de hoeveelheid van twee suikers: lactulose en mannitol. Normaal gesproken wordt lactulose niet goed geabsorbeerd, terwijl mannitol gemakkelijk wordt geabsorbeerd. Een hoge hoeveelheid lactulose in de urine kan wijzen op een lekkende darm. [2]
Zonuline of lipo-polysaccharide (LPS) niveaus: dit zijn bloedtesten die markers van darmdoorlaatbaarheid kunnen meten. Zonuline is een eiwit dat de samenwerking tussen cellen in de darmwand regelt. LPS is een component van de celwanden van bepaalde bacteriën die in de darm leven en kan in de bloedbaan terechtkomen als de darmwand lekt.
Ontlastingsanalyse: deze tests kijken naar de gezondheid van de darm door de aanwezigheid van bepaalde bacteriën, schimmels, parasieten en andere micro-organismen te analyseren. Een ongebalanceerd microbioom en dus verstoorde balans van bacteriën kan een indicatie zijn van een lekkende darm.
Voedselallergie- of intolerantietests: mensen met een lekkende darm kunnen een verhoogde gevoeligheid hebben voor bepaalde voedingsmiddelen.

Deze tests vormen slechts één stukje van de puzzel, maar zijn wel belangrijk. De diagnose van een ‘lekkende’ darm wordt meestal gesteld op basis van een combinatie van symptomen, medische geschiedenis en de resultaten van verschillende tests.

Wat veroorzaakt een ‘lekkende’ darm?

Ook hier gaat het om een combinatie van factoren, die niet altijd even makkelijk terug te leiden zijn naar je darmgezondheid, omdat daar nog steeds veel verkeerde aannames over worden gedaan.

Bewerkt voedsel

We eten vandaag de dag voedsel dat 100 jaar geleden niet bestond, met een combinatie van voedingsmiddelen en elementen die onze darmen nog niet goed kunnen plaatsen. Een dieet dat rijk is aan veel bewerkt voedsel kan leiden tot ontstekingen in de darm en de balans van gezonde darmbacteriën verstoren, en je darm-microbioom beschadigen.

Chronische stress

Het blijft belangrijk om de connectie met je mentale gezondheid te maken als we het over darmgezondheid hebben. Langdurige stress kan fysieke effecten hebben op het lichaam, inclusief het spijsverteringssysteem. [3] Stress kan de beweging en contracties van het maag-darmkanaal beïnvloeden, wat kan leiden tot een scala aan spijsverteringsproblemen, waaronder een ‘lekkende’ darm.

Andersom geldt hetzelfde: de hele dag dealen met darmproblemen, bezorgt weer extra stress. Je herkent het vast: je hebt een drukke dag, gaat eghaast de deur uit en merkt dat je een opgeblazen buik hebt. Je voelt je de hele dag niet helemaal lekker in je lijf, en de sttress wordt zo nog tastbaarder. Tijd om die vicieuze cirkel te doorbreken dus.

Medicatie

Bepaalde medicijnen, zoals NSAID’s, [4] antibiotica, en zuurremmers kunnen de darmgezondheid beïnvloeden en zelfs beschadigen. Ook kan je anticonceptie de doorlaatbaarheid van je darmwand verergeren, waardoor vrouwen die al aanleg hiervoor hebben IBS kunnen ontwikkelen. [5]

Overmatig alcoholgebruik

Niet alleen je lever lijdt onder alcoholgebruik. Na een avondje uit met alcohol heb je vast gemerkt dat je stoelgang niet optimaal is. Alcohol kan de darmwand beschadigen en de balans van bacteriën in de darm verstoren.

Tekort aan lichaamsbeweging

Je darmen hebben beweging nodig. Lichaamsbeweging draagt bij aan een gezonde spijsvertering door de natuurlijke beweging van voedsel en de darmbeweging (peristaltiek) door het spijsverteringskanaal te stimuleren. Te weinig bewegen kan leiden tot een trage spijsvertering en problemen met de darmgezondheid.

Onvoldoende slaap

Ja, ook slaap heeft een directe invloed op de gezondheid van onze darmen. Gebrek aan slaap of een verstoord slaappatroon kan de balans van darmbacteriën verstoren. Je slaapt niet alleen om energie te krijgen, maar ook om je organen te helpen herstellen.

Slaap helpt bij het herstel dat in je slaap het stresshormoon cortisol verlaagt. Cortisol breekt weefsels in het lichaam af voor energie, wat het tegenovergestelde is van wat groeihormonen doen. Dus door de cortisolspiegel te verlagen, zorgt slaap ervoor dat groeihormonen effectiever beschadigd weefsel kunnen herstellen. [6]

De impact van gluten op een ‘lekkende’ darm

Over de impact van gluten op je darmgezondheid wordt veel gezegd en geschreven. Laten we een ding voorop stellen: onderzoek heeft aangetoond dat gluten een factor kunnen zijn bij verhoogde darmdoorlaatbaarheid bij coeliakie, maar niet bij glutenintolerantie.

Gluten is dus niet voor iedereen de vijand. Toch is het belangrijk om uit te leggen wat er gebeurt.

Laten we beginnen bij het begin: gliadine. Gliadine is een proteïne, een eiwitcomponent van gluten, die een toename van een andere proteïne in ons lichaam veroorzaakt, namelijk zonuline.

Het is zonuline die een impact heeft op de doorlaatbaarheid van onze darmen. Het zorgt ervoor dat deze toeneemt en maakt onze darmbarrière losser, wat kan leiden tot een lekkende darm.

Het probleem met gluten ligt dus bij de proteïne gliadine: die zorgt ervoor dat de zonulineniveaus stijgen, zowel bij mensen met coeliakie als bij mensen zonder deze aandoening. Dit betekent dat je niet per se het gen hoeft te hebben dat je vatbaar maakt voor coeliakie om in enige mate te worden beïnvloed door gluten.

Onderzoekers hebben ook ontdekt dat de meeste mensen met auto-immuunziekten abnormaal hoge niveaus van zonuline in hun lichaam hebben, en ze hebben vaak ook een lekkende darm. Heb je een auto-immuunziekte, dan is het dus extra belangrijk om goed voor je darmen te zorgen. [7]

Het effect van ‘lekkende’ darm op je hormonen

Een lekkende darm kan veel druk uitoefenen op onze lever en zijn vermogen om gifstoffen uit het lichaam te filteren. De lever raakt overbelast door de hoeveelheid gifstoffen die binnenkomen via de darmwand, en dat kan weer leiden tot hormonale onbalans.

Hormonen zoals serotonine, cortisol en insuline hebben invloed op de darmfunctie en omgekeerd kan de gezondheid van je darmen je hormonale balans beïnvloeden.

Serotonine: Ongeveer 90% van de serotonine in ons lichaam wordt geproduceerd in de darm. Serotonine speelt een belangrijke rol bij de regeling van de darmbewegingen en de algehele darmgezondheid.
Cortisol: Dit is het “stresshormoon” van het lichaam. Langdurige stress kan leiden tot verhoogde cortisolspiegels, wat de darmbarrière kan aantasten en kan leiden tot een lekkende darm.
Insuline: Een ongezonde darmflora kan de insulineresistentie verhogen, een aandoening die vaak voorafgaat aan type 2 diabetes. Een goed functionerende darm kan daarentegen helpen bij het handhaven van een gezonde insulinebalans.

Waar ligt de prioriteit: je hormoonhuishouding verbeteren of je darmen in balans brengen?

Het is een beetje het verhaal van de kip of het ei. Het goede nieuws is dat je niet hoeft te kiezen – en eigenlijk ook niet kunt kiezen.

De stappen die je neemt om je darmgezondheid te verbeteren, hebben vaak ook een positief effect op je hormonen. Het eten van een uitgebalanceerd dieet vol vezels en probiotica, regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap en stressmanagement zijn allemaal effectieve manieren om zowel je darmen als je hormonen gezond te houden.

Dat maakt het misschien ook allemaal wat minder overweldigend: je hoeft niet te kiezen wat je als eerste aanpakt, omdat het allemaal met elkaar verbonden is. Het toont wel aan hoe belangrijk het is dat je die stappen neemt om je leefstijl te prioriteren door het enorme sneeuwbaleffect dat het heeft.

Hoe ga je om met een ‘lekkende ‘darm?

Je gaat tijd en geduld nodig hebben, maar gelukkig is er meer dat je proactief kunt doen.

Zoek de oorzaak.

Dit gaat je enorm helpen in de aanpak. Identificeer het probleem voordat je symptomen maskeert met medicijnen of drastische stappen gaat ondernemen. Ga met een arts kijken naar je symptomen en welke testen je kunt doen om de echte oorzaak te achterhalen.

Verbeter je dieet.

Dat betekent niet alleen voedzame opties toevoegen, maar ook het vermijden van bewerkte voedingsmiddelen, gluten en andere voedingsmiddelen waarvoor je intolerant bent, is de eerste stap om je darmgezondheid te verbeteren. Vervang dit met voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels, gezonde vetten en hoogwaardige eiwitten. Zorg ook voor een goede variate van mineralen en vitamines.

Leer omgaan met stress.

Misschien denk je: stress is voor mij geen factor. Ik deal met alles wel prima.

Maar stress stapelt zich op, en kan vaak ook als ‘normaal’ worden gezien. Hoe je leeft en hoe er in je omgeving tegen stress wordt aangekeken, kan veel bepalen.

Ik kan je niet voorschrijven om stress te verminderen, maar wel om te leren hoe je er beter mee om kunt gaan. Dat doe ik dus ook. Want chronische stress kan en zal waarschijnlijk een negatieve invloed hebben op je darmgezondheid. In deze blog lees je een heleboel praktische tips: Hoe kun je beter omgaan met stress?

Slaap lekker!

Met een slaapgebrek is het lastig om je aan alle andere tips te houden, maar het is ook op andere manieren cruciaal voor je darmgezondheid. Het maakt echt een wereld van verschil. Lees deze blog met tips voor een betere nachtrust: 5 Tips Die Je Slaap Verbeteren

Eet wanneer je honger hebt, stop wanneer je verzadigd bent. En eet langzaam.

Leer luisteren naar je lichaam. Ontdek wat je echt nodig hebt, en eet met aandacht. Leer ook langzamer te kauwen. Trager kauwen is belangrijk voor het vrijgeven van enzymen en het afbreken van voedsel tot kleinere deeltjes die beheersbaar zijn voor de darmen.

Versterk je darm-microbioom.

In sommige gevallen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak, kunnen probiotica, zowel in supplementvorm als in gefermenteerde voedingsmiddelen, nuttig zijn bij het versterken van je darm-microbioom. Let wel: dit is geen quick fix. Lees daarom ook deze blog: De zin en onzin van probiotica.

Als het kan, is het ook aan te raden om antibiotica te vermijden, maar raadpleeg altijd je arts hierover.

En hoe zit het met supplementen?

Voordat je naar supplementen grijpt, terug naar stap 1: vind eerst de oorzaak. Er is een hele waslijst aan supplementen die mogelijk kunnen helpen met lekkende darm of andere darmproblemen, maar de effectiviteit hangt af van de onderliggende problemen. Ga die dus eerst na en raadpleeg een expert!

Disclaimer: gebruik nooit willekeurige supplementen zonder gerichte bloedafname of professioneel advies.

Zelf aan de slag met je darmgezondheid

Je hoeft niet te wachten op testuitslagen om waardevolle veranderingen aan te brengen in je levensstijl. Zoals je hierboven al kon lezen, hangt het allemaal samen – een blessing in disguise. Met de Women’s Health Guide (gratis!) kun je gemakkelijk zelf de eerste stappen zetten en een verschil beginnen te voelen in je mentale en fysieke gezondheid.

Wil je de oorzaak van je klachten onderzoeken en stappen gaan zetten om je beter te voelen? Ik help je om op een efficiënte manier naar een oplossing toe te werken. Meer weten? Let’s talk.

Bronnen