Je hormonen, is dat iets waar je geen controle over hebt? Niet helemaal. Hoe we leven, wat we eten, de producten die we gebruiken hebben allemaal invloed op ons en ons lijf. De aanmaak en regulering van je hormonen gebeurt o.a. in je darmen en schildklier, dus als deze uit balans raken dan kun je ervan uitgaan dat ook je hormoonhuishouding een klap krijgt.
Is het bijvoorbeeld fair om bepaalde moodswings en cravings op je menstruatie te schuiven, en hoe werkt het precies?
Vaak helpt het al veel om simpelweg te begrijpen wat er aan de hand is, zelfs als je niet in hoeft te grijpen. Soms is zo’n aha-momentje al genoeg om er de volgende keer minder over te stressen.
Daarom begin ik in deze blog met het uiteenzetten van de belangrijkste hormonen waar je kennis mee moet maken. Want er bestaan nogal wat misverstanden over testosteron en oestrogeen, en er is veel meer aan de hand dan die twee!
Ik ga in deze blog vooral uitleggen waar deze hormonen invloed op uitoefenen. De komende weken krijg je actieplannen om zelf invloed op die hormonen uit te oefenen, door bijvoorbeeld leefstijlaanpassingen zoals voeding en supplementen. Ready?
Je hormonen, samengevat:
- Blame it on your hormones? In deze blog kijken we naar 5 belangrijke hormonen en hoe ze je lijf en leven kunnen beïnvloeden.
- Hormonen zijn niet per se iets waar we absoluut geen controle over hebben. Vaak wordt gedacht dat het gewoon bij het vrouw-zijn hoort, maar je leefstijl kan wel degelijk een verschil maken.
- Het is belangrijk dat je hormoonhuishouding in balans is, omdat ze o.a. medeverantwoordelijk zijn voor je gezondheid. Deze hormonen en organen en systemen werken samen:
- Oestrogeen: je immuunsysteem, hart, botten, plus je eisprong en ovulatie.
- Progesteron: je mentale rust en menstruatie.
- Testosteron: je motivatie, libido, haargroei en gezonde botten.
- Cortisol: reguleert je bloedsuikerspiegel en werkt ontstekingsremmend.
- Schildklierhormonen: je metabolisme, energiehuishouding en groei.
- Ik vertel je hoe je merkt dat deze hormonen uit balans zijn, en in een volgende blog leer je hoe je ze weer uitbalanceert.
First things first: wat zijn hormonen eigenlijk?
We hebben het allemaal wel eens over ‘hormonen’, maar wat zijn het nou eigenlijk? Het lijkt een abstract concept, maar stel het je zo voor: je hormonen zijn de ‘’boodschappers’’ of messengers in je lichaam. Ze reizen door je bloedbaan naar organen en ander weefsel om allerlei functies aan te sturen.
Waarom balans zo belangrijk is voor je hormonen
Dus: don’t shoot the messenger, want zonder hormonen ben je nergens. Je hormonen spelen een rol, groot of klein, in vrijwel elk systeem in je lichaam. Zoals:
- oestrogeen en progesteron helpen je brein goed functioneren.
- je hormonen werken samen met je neurotransmitters, en bepalen daarmee deels je stemming, wilskracht en motivatie
- er is een sterke connectie tussen hormonen en de groei van je botten
- oestrogeen helpt je hart gezond houden
- progesteron ondersteunt je immuunsysteem
- je schildklierhormoon, dat belangrijk is voor je metabolisme, is ook weer afhankelijk van je progesteron. Als de één dus uit balans is, kan de ander dat ook raken.
Klinkt belangrijk, toch? En toch worden veel vrouwen die met hormonale problemen naar de huisarts stappen naar huis gestuurd met nog meer hormonen, in de vorm van bijvoorbeeld de pil. Die zou de boel moeten maskeren, maar brengt je hormoonhuishouding niet in balans.
De pil is de snelste manier om de klachten te verlichten, maar brengt weer een tal van andere bijwerkingen met zich mee. En onder die laag extra hormonen, ben je nog steeds uit balans – met alle gevolgen van dien.
Wat zou er dan moeten gebeuren? We zouden moeten beginnen met het testen van hormonen. Op de juiste manier! Want op slechts een punt in je cyclus een bloedtest doen, kan weinig inzicht bieden.
Je hormonen fluctueren namelijk. Lijkt er niks aan de hand in de resultaten, maar ervaar je wel klachten? Dan zou het kunnen zijn dat er op het verkeerde moment gemeten is. Daarom is het cruciaal om verschillende tests uit te voeren, of specifieke test op precies het juiste moment. En daar moet je je cyclus weer goed voor kennen.
Welke symptomen wijzen op een hormonale disbalans?
Schrik niet, er gaan heel wat symptomen aankomen waar je je wellicht in herkent. Een hormonale disbalans is niet iets waar je direct naar de dokter voor moet, maar wat wel vraagt om leefstijlaanpassingen als je je beter wilt voelen.
In deze blog gaan we als volgt te werk: ik benoem de 5 belangrijkste hormonen waarvan ik wil dat je bekend mee wordt. Ik leg kort uit wat ze precies doen, en vervolgens wat er kan gebeuren als ze uit balans zijn.
Heb je een vermoeden dat je je herkent in de klachten? Dan kun je je uiteraard het best laten testen. Vervolgens komen er ook een aantal blogs aan die je per hormoon vertellen hoe je het weer kunt proberen in balans te brengen.
Oestrogeen
Oestrogeen wordt vaak omschreven als het ‘vrouwelijke’ hormoon – maar ook mannen hebben het. Het helpt zoals gezegd bij stofwisselingsprocessen in de hersenen, speelt een belangrijke rol tijdens onze puberteit en is o.a. verantwoordelijk voor de groei van secundaire geslachtskenmerken.
Ook is het belangrijk voor je eisprong en ovulatie, en bouwt het mee aan je baarmoederslijmvlies. Tel daar je hart (1), botten (2) en immuunsysteem bij op, en je weet ongeveer wat oestrogeen op een gemiddelde dag doet.
Klinkt te gek, toch? Hoe meer, hoe beter, zou je denken. Maar niks is minder waar. Het komt vaak voor dat vrouwen een teveel aan oestrogeen hebben, of net te weinig. Daarnaast neemt het ook af wanneer je richting de menopauze gaat. Hier is wat je van een disbalans kunt merken.
Symptomen van te veel oestrogeen:
- Onregelmatige, pijnlijke of zware menstruatie
- Je houdt vocht vast
- Je hebt last van gezwollen of gevoelige borsten
- Fibrocystische veranderingen in je borsten: dit zijn kleine cysten die een tot twee weken voor je menstruatie gevoelig, pijnlijk of gezwollen zijn
- Hoofdpijn en migraine
- Je hebt last van stemmingswisselingen en bent extra prikkelbaar
- Haaruitval
- PMS
- Lastig om gewicht te verliezen
Symptomen van te weinig oestrogeen:
- Fijne lijntjes en rimpels steken de kop op
- Je hebt last van ‘brain fog’
- Je gewrichten kraken
- Hangende borsten
- Pijn tijdens seks (door vaginale droogheid)
- Hoofdpijn
- Je hebt last van opvliegers
- Je bent vaak moe
- Depressie
- Je menstruatie is onregelmatig of blijft weg
Progesteron
Progesteron is belangrijk voor je mentale rust, zowel overdag als ‘s nachts. Ook helpt het je menstruatie te reguleren en is het cruciaal voor een gezonde zwangerschap.
Tijdens de tweede helft van je cyclus, de luteale fase, heb je het meeste progesteron. Waar komt dat vandaan? Na de eisprong wordt een structuur in de eierstok gevormd, het corpus luteum. Dit scheidt progesteron af. Heb je geen ovulatie, dan is er geen corpus luteum en dit kan een tekort aan progesteron veroorzaken.
Wanneer progesteron laag is tijdens de luteale fase, kan je oestrogeen de overhand nemen. Je zult ook zien dat de symptomen van te laag progesteron dus ook veel lijken op een teveel aan oestrogeen.
Een teveel aan progesteron komt vrij weinig voor, tenzij je zwanger bent, hormonale anticonceptie gebruikt of problemen met je bijnier hebt.
Symptomen van te weinig progesteron
- Fibrocystische veranderingen in je borsten, zoals eerder besproken
- Halverwege de cyclus spotting
- Je voelt je vaak ongerust, angstig of prikkelbaar
- Je slaapt slecht
- Je hebt heftige krampen tijdens je menstruatie en/of een zware of onregelmatige menstruatie
- Je cyclus is vrij kort
Symptomen van te veel progesteron
- Gevoelige borsten
- Je hebt last van stemmingswisselingen
- Je wordt wakker met een duizelig gevoel (en bent vaker duizelig)
- Je bent vaak bloated
- Je hebt verdacht vaak schimmelinfecties
Testosteron
Denk je bij testosteron aan mannen, aan agressie, sex? Dat komt doordat het vaak wordt gepresenteerd als het ‘’mannelijke’’ hormoon, maar ook hier is weer een misverstand over. Ja, ook vrouwen hebben testosteron. En daar hoeven we niet bang voor te zijn. Je stem gaat heus niet opeens dieper klinken, trust me.
Want wat doet testosteron dan wel voor vrouwen? Het zorgt voor onze motivatie, en onze drive. Niet alleen onze sex drive, overigens. Ook speelt het een belangrijke rol bij de gezondheid van je botten.
Het is wel waar dat testosteron invloed heeft op je haargroei. Als je merkt dat je haar verliest op je hoofd, maar juist meer groeit op je gezicht, borst en buik, dan is dat een indicatie dat het uit balans is. Dit zijn de andere symptomen waar je op moet letten.
Symptomen van te veel testosteron:
- Haarverlies op je hoofd
- Maar overmatige haargroei op de rest van je lijf
- Acne of een vette huid
- Veel zweten
- Je slaapt slecht en wordt vaak wakker
- Je bent snel geïrriteerd, boos en agressief
- Je hebt lange cycli
- Een teveel aan testosteron kan uiteindelijk tot onvruchtbaarheid leiden
Klinkt acne, haargroei en een slecht humeur als je puberteit en heb je daar de pil voor gekregen? Dan ben je niet alleen. Een overschot aan testosteron is voor veel vrouwen de aanleiding voor het starten met de pil. Maar ook hier niet de oplossing.
Pssst…Meer weten over de oorzaken en aanpak van acne? Check deze blog!
Symptomen van te weinig testosteron:
- Je bent moe
- Je voelt je depressief
- Je hebt minder zin in seks en een laag libido
- Vaginale droogheid
- Je hebt een slechter geheugen dan normaal
- Je krijgt opvliegers
- Je gewrichten doen pijn
- Je verliest spiermassa
- Je menstruatie blijft uit
- En ook een tekort aan testosteron kan tot onvruchtbaarheid leiden
Cortisol
Ook cortisol heeft – onterecht – niet de beste reputatie. We relateren het aan stress en buikvet. Maar ook cortisol heb je nodig, en dat buikvet – dat geeft het je met de beste bedoelingen.
Want wat doet cortisol eigenlijk? Het is als het ware je ‘survival’ hormoon. Het controleert namelijk je stressreacties. Ook houdt het je bloedsuikerspiegel op peil en maakt het insuline aan. Maar het werkt ook ontstekingsremmend, helpt je beter te slapen en beschermt je tegen ziektes. Ten minste: als het in balans is.
Symptomen van te veel cortisol:
- Hoofdpijn
- Je bent vaak ziek (verkouden)
- Je hebt last van maagzuur en je maag in het algemeen
- Het is lastig om af te vallen
- Je voelt je moe maar tegelijkertijd ook gestrest
- Je komt aan om je buik
- Je hebt cravings voor suiker en zout
- Je slaapt slecht
- Je libido is niet meer wat het ooit was
- Je voelt je angstig of depressief
- Je menstruaties zijn pijnlijk
Symptomen van te weinig cortisol:
- Je voelt je snel gestrest of overweldigd door kleine dingen
- Je wordt moe wakker
- Je valt lastig in slaap of wordt vaak wakker
- Je hebt een laag libido
- Je menstruaties zijn onregelmatig
- Je hebt last van PMS
- Je voelt je licht in je hoofd als je opstaat
- Je hebt een lage bloeddruk
- Je bloedsuikerspiegel schommelt
- Je kunt je moeilijk concentreren
- Sporten gaat lastig en je hebt erna veel spierpijn of bent moe
Schildklierhormonen
Je schildklier is zo belangrijk dat ik er al een hele blog over schreef. En helaas hebben veel meer vrouwen last van schildklierproblemen dan je zou denken. Nog een keer kort samengevat: wat doen je schildklierhormonen nou precies?
Ze zijn voornamelijk verantwoordelijk voor je energiehuishouding, groei en stofwisseling. Ze zorgen er dus voor dat de voedingsstoffen die je eet op de juiste plaatsen in je lichaam terecht komen. Daarmee speelt je schildklier een belangrijke rol voor elke cel in je lichaam, want die hebben allemaal energie nodig. Wat gebeurt er dus als je schildklier teveel of te weinig hormonen aanmaakt?
Symptomen van te veel schildklierhormoon:
- Je stoelgang raakt verstoord en je krijgt diarree
- Je voelt je ongerust, angstig of krijgt paniekaanvallen
- Je hebt last van hartkloppingen en zweten
- Je hebt het snel warm
- Je slaapt slecht
- Je verliest gewicht
- Je spieren worden zwakker en/of trillerig (tremor)
Symptomen van te weinig schildklierhormonen:
- Je hebt last van spier- en gewrichtspijn
- Je haar valt uit, je nagels breken snel en je huid is droog
- Je voelt je depressief of angstig
- Je hebt onregelmatige menstruaties en lange cycli
- Je hebt last van constipatie
- Je hebt last van brandend maagzuur
- Je hartslag is langzaam
- Je komt aan
- Je hebt het snel koud
- Je hebt een slechter geheugen en ‘brain fog’
- Je haar wordt dunner
- Onvruchtbaarheid
What’s next? Je hormonen aanpakken, stap voor stap
Misschien lees je deze blog en valt je op dat er nogal wat overlap in de symptomen zit. And you’re right. Maar dat komt ook doordat je hormonen zo sterk met elkaar verbonden zijn. Het is een samenspel, en uiteindelijk moet je ze allemaal in balans brengen.
De komende tijd ga ik je per hormoon tips geven over hoe je ze weer in balans kunt brengen. Voor nu is het vooral belangrijk dat je je ofwel bewust wordt van hoe je hormonen werken, of dat je je laat testen door de huisarts om te zien welke hormonen uit balans zijn. Lukraak veranderingen aanbrengen is namelijk gokwerk, en dat is nergens voor nodig.
Stay tuned, en als je vragen hebt kun je altijd contact met me opnemen!
Merk jij dat je echt tegen hormonale klachten blijft aanlopen en wil je daar verandering in brengen, bekijk dan hier de mogelijkheden of plan een 1-op-1 call in om je situatie samen te bespreken.
Bronnen:
The Protective Effects of Estrogen on the Cardiovascular System – Michael E. Mendelsohn, M.D., and Richard H. Karas, M.D., Ph.D. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199906103402306
Estrogen deficiency and bone loss: an inflammatory tale – M. Neale Weitzmann1 and Roberto Pacifici1,2. Published May 1, 2006 https://www.jci.org/articles/view/28550
Estrogen Effects on Cognitive and Synaptic Health Over the Lifecourse
Yuko Hara, Elizabeth M. Waters, Bruce S. McEwen, and John H. Morrison https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4491541/
Estrogen – Benjamin J. Delgado; Wilfredo Lopez-Ojeda. April 15, 2021. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538260/
Progesterone Supplementation and the Prevention of Preterm Birth – Errol R. Norwitz, MD, PhD,1 Aaron B. Caughey, MD, MPP, MPH, PhD2 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3218546/pdf/RIOG004002_0060.pdf
Androgen Therapy in Women: A Reappraisal: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline – Margaret E. Wierman, Wiebke Arlt, Rosemary Basson, Susan R. Davis, Karen K. Miller, Mohammad H. Murad, William Rosner, Nanette Santoro – The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, Volume 99, Issue 10, 1 October 2014, Pages 3489–3510, https://doi.org/10.1210/jc.2014-2260 https://academic.oup.com/jcem/article/99/10/3489/2836272
Hypothyroidism – Layal Chaker, Antonio C Bianco, Jacqueline Jonklaas, and Robin P Peeters https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6619426/