In de zoektocht naar anticonceptie die echt betrouwbaar is, schrik je vast van de hoeveelheid hormonen die op je afgevuurd worden. Maar dan is daar plots je knight in shining armour: het koperspiraaltje. Een oplossing die je voor vijf tot zelfs tien jaar beschermt tegen ongewenste zwangerschappen, zonder enige hormonen.
Klinkt goed, toch? Voor veel vrouwen is dat ook zo. Maar er bestaan nog heel veel fabels over wat het koperspiraaltje nou echt is en doet. Daar gaan we in deze blog wat aan doen.
Het koperspiraaltje kort samengevat:
- Het koperspiraaltje is een vorm van anticonceptie die geen hormonen bevat. Het kan vijf tot tien jaar blijven zitten.
- De koper in het spiraaltje zorgt ervoor dat zaadcellen als het ware ‘uitgeschakeld’ raken. Het heeft dus geen invloed op je eisprong of cyclus, maar ‘focust zich op de man’.
- Het koperspiraaltje kan ook als morning-after methode worden ingezet, binnen vijf dagen na gemeenschap.
- Hoewel er geen hormonen inzitten, kun je toch bijwerkingen ervaren. Zo kan je menstruatie heftiger en pijnlijker worden.
Wat is de koperspiraal?
Het koperspiraaltje is een vorm van anticonceptie zonder hormonen. Het wordt ingebracht op dezelfde manier als het ‘’gewone’’ spiraaltje, dat wel hormonen bevat, en zit op dezelfde plaats. Maar het geeft dus geen hormonen af.
Hoe werkt het koperspiraaljte?
Het koperspiraaltje geeft geleidelijk een beetje koper af. Wanneer zaadcellen de baarmoeder inkomen, worden ze hierdoor verlamd en inactief gemaakt. Daardoor nestelen ze zich niet in en wordt bevruchting voorkomen. De betrouwbaarheid hiervan is meer dan 99 procent.(1)
Daardoor wordt het koperspiraaltje ook in sommige gevallen ingezet als morning-after methode. Dat kan binnen vijf dagen na gemeenschap worden gedaan. Wordt het binnen 120 uur na onbeschermde seks gedaan, dan is de kans dat je zwanger wordt kleiner dan 0,1 procent. (2)
Het verschil met het hormoonspiraaltje qua werking is dat het niet op je ovulatie werkt: die blijft gewoon doorgaan. In plaats daarvan worden de zaadcellen van de man dus getackeld.
Waarom zou je voor een hormoonvrije spiraal kiezen?
Allereerst is de betrouwbaarheid een goed argument: de kans dat je zwanger wordt is minuscuul.
Een ander voordeel is uiteraard dat er geen hormonen inzitten. Dat betekent dat je cyclus in stand blijft, je blijft ovuleren en ook andere processen in je lichaam niet verstoord worden. Dat betekent ook dat je sommige bijwerkingen van de pil en het hormoonspiraaltje niet hebt.
Sommige vrouwen maken zich ook zorgen over het Mirena spiraaltje (dat hormonen bevat) en of dit langdurig gebruik hiervan onvruchtbaarheid kan veroorzaken. Hoewel die kans al heel erg klein is, blijkt hij nog kleiner bij het koperspiraaltje.
Ook hoef je jarenlang niet aan je anticonceptie te denken: afhankelijk van welk koperspiraaltje je kiest, kan het vijf tot tien jaar lang blijven zitten.
Welke koper spiralen zijn er?
Er zijn verschillende koperspiraaltjes op de markt. Ze zijn vrijwel hetzelfde, maar verschillen voornamelijk van formaat en enigszins van vorm. Dit zijn de koperspiraaltjes die je in Nederland kunt krijgen:
1. Flexi-T
De Flexi-T komt in verschillende formaten: voor vrouwen die al kinderen hebben gehad, en voor vrouwen zonder kinderen. Het Flexi-T spiraaltje is T-vormig en heeft afgeronde hoeken en is gemaakt van een combinatie van koper en kunststof. Alle Flexi-T spiraaltjes zijn 5 jaar werkzaam.
2. T-Safe
Ook de T-Safe heeft de vorm van een T en is gemaakt van kunststof en koper. De NHG heeft dit spiraaltje tot meest betrouwbaar gekroond, en het kan maar liefst 10 jaar blijven zitten. Dit is het populairste spiraaltje in Nederland.
3. Ballerine
Het Ballerine spiraaltje heeft een 3D bolvorm. Het bestaat uit een aantal koperen balletjes die aan een flexibel frame zijn geregen. De Ballerine is geschikt voor vrouwen die nog geen bevalling hebben doorgaan of voor hen die niet zo goed reageren op andere koperspiraaltjes. Het is vijf jaar werkzaam.
4. Multi-safe
De Multi-Safe heeft de vorm van een hoefijzer en is ook gemaakt van kunststof en koper. Er zijn twee varianten: eentje voor vrouwen met een baarmoeder groter dan 6 centimeter, en eentje voor kleinere baarmoeders. Deze spiraaltjes zijn vijf jaar werkzaam.
Welke effecten heeft het koperspiraaltje op je lijf?
Oke, je ovulatie gaat dus gewoon door en je menstrueert dus ook gewoon. Heeft het koperspiraaltje dan absoluut geen ander effect op je lichaam?
Helaas wel. Een van de meest voorkomende bijwerkingen van het koperspiraaltje is dat je menstruatie heviger en/of pijnlijker wordt. Er kan zo’n 15% meer bloed zijn dan voorheen. Je menstruatie wordt na een aantal maanden vaak weer normaal, maar krampen en spotting tussen je menstruaties door, houden vaak wel aan.
Het lijkt erop dat vrouwen die al een pijnlijke menstruatie hadden of veel bloedverlies het vaakst getroffen worden door deze bijwerkingen.
Ook kan het zijn dat je van jarenlange hormonale anticonceptie overstapt op het koperspiraaltje. Dan kan je menstruatie ineens heel ‘’heftig’’ aanvoelen. Dat is dan vaak omdat je geen echte menstruatie hebt gehad terwijl je hormonale anticonceptie gebruikte. Het kan dan even duren voor je natuurlijke cyclus weer op gang komt. Dat kan even wennen zijn. Ook kan voor deze vrouwen in de eerste drie maanden van het spiraaltje wat meer witte vloed en afscheiding voorkomen.
In de praktijk hoor ik ook vaker dat vrouwen die last hebben van prikkelbaredarmsyndroom ook meer problemen ervaren met het spiraaltje en hun darmproblemen. Onderzoek is er nog niet (voldoende), maar het is wel iets om te bespreken met je arts.
Perforatie: hoe groot is het risico?
Je hebt misschien horrorverhalen gehoord over spiraaltjes die zich door de baarmoederwand heen boren. Natuurlijk komt dat wel voor, maar slechts voor 1 op de 1.000 spiraaltjes die geplaatst worden. Ook is de kans op infectie in de eerste 20 dagen na plaatsing iets groter.
Kun je het spiraaltje verliezen?
Ook dat kan. Soms heeft je baarmoeder er echt geen zin in, en zorgt het ervoor dat dat spiraaltje weer de deur uit wordt gezet. In het eerste jaar is er 3 tot 10 procent kans dat je het spiraaltje verliest op die manier. Voor hormoonspiraaltjes is die kans vergelijkbaar overigens: 3 tot 6 procent.
Vrouwen die hele heftige of pijnlijke menstruaties hebben gehad, zijn hier het meest gevoelig voor, net als vrouwen die net een baby hebben gehad. Heb je al eerder een spiraaltje verloren? Dan is de kans dat het weer gebeurt zo’n 14 procent.
Is al die koper wel goed voor je lichaam?
Koper hebben we nodig in ons lijf – in bepaalde hoeveelheden natuurlijk. Maar als je teveel koper binnenkrijgt, of je lichaam het niet goed kan verwerken, dan kan het problemen veroorzaken.
Kopervergiftiging komt niet vaak voor, maar het wordt ook niet altijd herkend.
Een teveel aan koper en een tekort hebben namelijk vergelijkbare symptomen. Gek genoeg kan een tekort aan koper juist ook worden veroorzaakt door kopervergiftiging. Dat komt dan doordat het koper op plaatsen zit waar je lichaam er niks mee kan, zoals in je lever.
Wat zijn symptomen van kopervergiftiging?
Kopervergiftiging kan niet alleen je fysieke welzijn beïnvloeden, maar ook je mentale gesteldheid. Onderstaande zaken worden in verband gebracht met kopervergiftiging:
- Je gehaast voelen, geen grip op je gedachten krijgen
- Paniekaanvallen, angstgevoelens en negatieve gedachten
- Depressie
- Concentratieproblemen
- Geheugenproblemen
- Manische buien
- Verwarring
- ADD
- Schizofrenie
- OCD
En dan is er nog een hele waslijst van symptomen van kopervergiftiging:
- Misselijkheid
- Schimmelinfecties
- Constipatie
- Vermoeidheid
- Acne
- Slecht slapen
- En nog veel meer
Of je kopervergiftiging hebt (spiraaltje of niet) kun je niet zomaar bepalen door dit lijstje van symptomen af te gaan. Hiervoor zul je naar de dokter moeten, die kan met een bloedtest bepalen hoe je koper levels zijn.
Het spiraaltje laten plaatsen: dit moet je weten
Je vraagt je vast af hoe het voelt om een spiraaltje te laten plaatsen. Van sommige vrouwen hoor je dat ze er niks van voelden, anderen melden zich drie dagen ziek op hun werk.
De plaatsing kan als onprettig en zelfs pijnlijk worden ervaren, dat klopt. Je laat het door een huisarts, gynaecoloog of verloskundige doen.
Vaak wordt je aangeraden om voor je afspraak pijnstillers zoals ibuprofen en paracetamol te slikken.
Je kunt je spiraaltje het best laten plaatsen wanneer je menstruatie in volle gang is: dan is het makkelijker zetten. Je baarmoederhals is dan namelijk al verder open. Het doet dan minder pijn.
Het inbrengen duurt maar een paar minuutjes. Met een speculum wordt het ingebracht zodat men de baarmoedermond goed kan zien. Dan wordt de diepte van de baarmoeder gemeten: dat kan wat minder prettig aanvoelen. Vervolgens wordt de baarmoeder iets gestrekt. Het spiraaltje wordt via een dunne hals naar binnen geschoven. De huls wordt er vervolgens uitgehaald en de draadjes worden afgeknipt.
Je gaat na een paar weken op controle. Het kan zijn dat je de touwtjes voelt zitten – of juist helemaal niet. Daar is beide niet per se wat mis mee. Ga bij twijfel altijd even langs voor een onderzoek – loop er niet te lang over te piekeren.
Waarom je nooit een spiraal zelf moet verwijderen…
Op TikTok gaat er een challenge of trend rond waarin meisjes zelf hun spiraaltje verwijderen.
Niet doen.
Je kunt hierdoor je baarmoeder beschadigen en en baarmoederverzakking krijgen. Ook moet het verwijderen gebeuren in een steriele omgeving, met steriele materialen. Je wilt namelijk geen infectie oplopen. En er zijn genoeg andere challenges op TikTok waar je je gezondheid niet mee schaadt.
Op zoek naar hormoonvrije anticonceptie?
In deze blog zet ik alle hormoonvrije vormen van anticonceptie op een rijtje. Heb je twijfels, vragen of weet je gewoon niet welke het best bij jouw lichaam past? Zoek uit wat je opties zijn en bespreek deze met de gynaecoloog. Er is namelijk zo veel meer dan de pil en het spiraaltje met hormonen. Ben je erover uit en wil je stoppen met elke vorm van anticonceptie? Download dan hier mijn Women’s Health Guide voor praktische tips of plan een kennismaking in voor coaching.
Bronnen:
