“M’n immuunsysteem heeft een klap gekregen.” “Ik heb een lage weerstand.” “Dat is goed voor je immuunsysteem!” “Ik heb een sterk immuunsysteem.”
We hebben het erover alsof we het dagelijks zien en door en door kennen. Maar als we even doorvragen, blijkt dat veel mensen niet echt weten wat het immuunsysteem is. We zien het vaak als een soort abstract iets, een soort beschermlaag. Maar waar is het uit gemaakt, en wat heeft er invloed op?
Ziek zijn houdt helaas geen rekening met je drukke agenda. Meestal komt het echt niet uit, en ook als je weer officieel ‘’beter’’ bent, heb je nog heel wat energie in te halen. Dus het cliché is waar: voorkomen is beter dan genezen.
In dit artikel duiken we eens goed in je immuunsysteem, dat verantwoordelijk is voor een groot deel van je gezondheid en welzijn. Of je nu vaak ziek wordt of niet, dit is een must-read om je lichaam beter te leren begrijpen – en er beter voor te zorgen.
Wat is een immuunsysteem?
Simpel gezegd is je immuunsysteem een soort intern afweersysteem, dat indringers zoals bacteriën, virussen, schimmels en parasieten aanvult.
Dat systeem bestaat uit een complex netwerk van cellen, weefsels, organen en de stoffen die ze maken dat het lichaam helpt bij het bestrijden van infecties en andere ziekten.
Je immuunsysteem bestaat simpeler gezegd uit drie verschillende beschermlagen:
Fysieke barrière
Je aangeboren immuunsysteem vormt de eerste verdedigingslinie en bestaat vooral uit fysieke barrières.
Fysieke barrières zijn bijvoorbeeld je huid en de slijmvliezen van het spijsverteringskanaal en de luchtwegen. Die helpen alle ziekteverwekkers buiten te houden.
Ook helpt wat we via onze huid of slijmvlies uitscheiden om een extra barrière te vormen. Denk maar eens aan zweet, speeksel, tranen, en slijm.
Dus ja: zweet, tranen en speeksel zijn daadwerkelijk goed voor je: er zit namelijk lysozym in: een essentieel antimicrobieel middel om ziekteverwekkers te vernietigen.
Dan zijn er ook nog zure vloeistoffen, zoals maagsap, urine en vaginale afscheidingen die meewerken aan deze barrière, en ziekteverwekkers vernietigen door lage pH-omstandigheden te creëren.
De frontlinie
We hebben een algemeen afweersysteem wat onze frontlinie is en bestaat uit witte bloedcellen. Deze cellen verplaatsen zich door heel het lichaam op zoek naar stoffen die niet lichaamseigen zijn. Alles wat daarbij schadelijk lijkt te zijn wordt onschadelijk gemaakt en afgevoerd.
De tweede linie
Dan heb je nog een specifiek immuunsysteem dat in actie komt nadat je algemene afweersysteem niet in staat is om schadelijke stoffen te verslaan: je lymfocyten.
De lymfocyten hebben specifieke receptoren die enkel passen bij ziekteverwekkers door het eiwit dat dit bevat.
Het kan daardoor sneller reageren, maar dat kan wel pas nadat er een eerste besmetting is en erop gereageerd kan worden.
Een slim systeem
Nog een mooie functie van je immuunsysteem is dat het aanvallen op je lichaam onthoudt. Daardoor kan het bij een tweede keer dat je een virus of bacterie krijgt nog effectiever terugvechten.
Waardoor word je ziek?
Dat klinkt natuurlijk als een heel sophisticated systeem, dus hoe kan het dat we ondanks al die bescherming toch nog weleens ziek worden?
Laten we beginnen bij het begin: Via je ademhaling, onze huid, neus, ogen, oren en natuurlijk wat we eten, vangen we bacteriën, virussen, schimmels en parasieten.
Van cel tot orgaan zet je lichaam een waar communicatienetwerk in gang om je gezond te houden. Toch wordt iedereen weleens ziek.
Je immuunsysteem kan om verschillende redenen (tijdelijk) zwakker zijn. Als je bijvoorbeeld minder voedzaam eet, rookt, alcohol drinkt en andere ‘’ongezonde’’ dingen doet in te grote mate, dan is de aandacht van je immuunsysteem te verdeeld. Er komt dan al een heleboel binnen, en zo kunnen andere ziekteverwekkers langs de barrières sluipen.
Ben je eenmaal ziek of pas ziek geweest, dan is je immuunsysteem ook nog verzwakt, en kun je een stuk vatbaarder zijn voor ziektes.
We duiken zo meteen in oorzaken waar je zelf enigszins controle over hebt, en hoe je zelf kunt helpen je immuunsysteem sterk te houden.
Maar eerst is het belangrijk dat je ook begrijpt dat er ook andere oorzaken van een verzwakt immuunsysteem kunnen zijn:
- Je bent geboren worden met een zwak immuunsysteem. Dit wordt primaire immuundeficiëntie genoemd.
- Je krijgt een ziekte die je immuunsysteem verzwakt. Dit wordt verworven immuundeficiëntie genoemd.
- Je hebt een immuunsysteem dat te actief is. Dit verklaart veel allergische reacties, waarbij je lichaam dus ook reageert op stoffen die niet schadelijk zijn. Het is simpelweg te voorzichtig!
- Je hebt een immuunsysteem dat zich tegen je keert. Dit wordt auto-immuunziekte genoemd.
Wat heeft géén invloed op je immuunsysteem?
Laten we dan ook maar even duidelijk maken wat geen invloed heeft op je immuunsysteem.
Met nat haar naar buiten
Stap jij weleens met nat haar op de fiets als je ‘s ochtends de kids naar school moet brengen of vroeg op je werk moet zijn?
Hoewel het absoluut niet comfortabel is en vaak ook niet je beste hair days gaat geven, heeft het geen invloed op je immuunsysteem. Dat wordt echt alleen beïnvloed door bacteriën en virussen. Ja, daar ben je vatbaarder voor als je naar buiten gaat, maar de staat van je haar heeft daar weinig mee te maken.
Koortsverlagende middelen
Ook denken sommige mensen dat koortsverlagende middelen je immuunsysteem aanpassen. Want: je hoort het er toch juist uit te zweten?
Er is geen enkel onderzoek dat aantoont dat koortsverlagende middelen zoals ibuprofen je immuunsysteem tegenwerken.
Je krijgt namelijk koorts wanneer de hypothalamus, de ’thermostaat’ van het lichaam in de hersenen, de lichaamstemperatuur verhoogt. Dat doet het in een poging je lijf minder aangenaam te maken voor ziekteverwekkers. Aangezien de meeste virussen actiever zijn bij lagere temperaturen, is het verhogen van de interne lichaamstemperatuur een mechanisme dat ons lichaam gebruikt om infecties te bestrijden.
Heb je echt een ibuprofen nodig om symptomen van het ziek zijn wat dragelijker te maken, maak je dan geen zorgen over je immuunsysteem: dat gaat gewoon door.
Wat vertelt het vaak ziek worden?
We worden allemaal weleens ziek, maar sommige mensen liggen vaker noodgedwongen met een deken op de bank dan anderen. Dat is al vervelend omdat je door wilt met je drukke leven (en het simpelweg niet fijn voelt), maar het is extra vervelend als je niet weet waarom het jou zo vaak overkomt.
Een van de vier redenen die ik eerder aanhaalde kan een (deel van) de oorzaak zijn van je vaak ziek worden. Maar het kan ook aan leefstijl liggen.
Ook worden jonge moeders (en ouders op zich) vaker ziek. Uit een studie (1) blijkt dat kinderloze huishoudens 3 tot 4 weken per jaar besmet zijn met virussen. Elk extra kind in een huishouden verhoogt de kans op ziekte:
- Huishoudens met 1 kind testen ongeveer 18 weken per jaar positief
- Gezinnen met 6 kinderen testen positief ongeveer 45 weken van het jaar, dat is 87 procent per jaar
Kinderen zelf hebben nog geen sterk immuunsysteem, en halen nogal wat bacteriën en virussen in huis. Daarbovenop hebben veel ouders een ontzettend druk leven met kinderen en werk, dus: veel stress en weinig slaap. Ook dat beïnvloedt je immuunsysteem. Daar gaan we nu dieper op in, want dit betekent (gelukkig!) dat je ook je immuunsysteem sterker kunt maken!
Wat heeft invloed op je immuunsysteem (waar jij ook invloed op hebt!)
Hormonen en toxines
Heb je wel eens gemerkt dat je op een bepaald punt in je cyclus altijd wat zwakker bent? Dat komt omdat ook je hormonen invloed hebben op je immuunsysteem.
Hoewel we er vaak afzonderlijk over praten, werken je immuunsysteem en je endocriene systeem (hormoonstelsel) hand in hand om je gezondheid te bewaken. Individuele hormonen hebben ook invloed op elkaar, wat de reden is waarom een hormonale disbalans zo’n impact kan hebben op je gezondheid.
Ik schreef al eens een blog over het covid vaccin en je menstruatie, waarin de link tussen je gezondheid en hormonen al een stukje duidelijker wordt:
“Het baarmoederslijmvlies maakt deel uit van het immuunsysteem – er zijn immuuncellen in bijna elk deel van het lichaam, dus ook in je baarmoeder”.
Immuuncellen spelen een rol bij het opbouwen, onderhouden en afbreken van het baarmoederslijmvlies. Na vaccinatie circuleren er allerlei signalen door het lichaam die mogelijk invloed kunnen hebben op immuuncellen. Dit kan ertoe leiden dat het je cyclus even verstoord wordt.
Het kan ons immuunsysteem zijn dat hard aan het werk is. Het vaccin kan voor koorts en andere bijwerkingen zorgen, dus een verstoorde menstruatie is in dat daglicht niet zo gek.
Zoals gesteld wordt hoef je dus ook niet bang te zijn voor een langetermijneffect. Van zowel het griep- als HPV-vaccin weten we dat ook zij de menstruatiecyclus tijdelijk kunnen verstoren, maar er zijn veel studies die aantonen dat dit geen gevolgen heeft voor je vruchtbaarheid.” Lees hier meer.
Oestrogeen, serotonine, cortisol en nog meer hormonen hebben dus allemaal invloed op je immuunsysteem. Ze kunnen een direct effect hebben en ervoor zorgen dat je niet ziek wordt.
Maar je hormonen kunnen ook een rol spelen in een immuunsysteem dat te hard reageert. Ook auto-immuunziekten hebben soms te maken met een hormonale disbalans.
Mannengriep: is it a thing?
We grappen er vaak over: hoe vrouwen en mannen anders reageren op de griep. Maar er valt wat voor te zeggen: de rol van oestrogeen in het immuunsysteem kan verklaren waarom vrouwen over het algemeen een sterker immuunsysteem hebben dan mannen, maar ook een hogere prevalentie van auto-immuunziekten.
Wat kun je zelf doen?
Je hormoonhuishouding verbeteren en goed houden is een kwestie van je lichaam ontzettend goed leren kennen, en de nodige aanpassingen durven maken.
Er is geen knopje dat direct naar je hormonen leidt. Het is een combinatie van leefstijlfactoren, zoals slaap, stressmanagement, voeding, beweging en het tegengaan van het gebruik van schadelijke toxines.
Over die eerste drie ga ik zo nog even verder. Voor nu kun je deze blog al als je volgende leesvoer opslaan, over wat milieutoxines zijn en hoe ze je hormonen (en dus je immuunsysteem) verstoren – en hoe je hun impact vermindert.
Stress
Stress is de boosdoener van bijna elke klacht die jij ervaren kan. Stress zit dus niet alleen maar in je hoofd. Daarnaast kan chronische stress ook je immuunsysteem verzwakken, waardoor je vatbaarder bent voor virussen. Zo werkt dat:
Wat de oorzaak ook is, stress creëert een hormoon in je lichaam dat cortisol wordt genoemd.
Cortisol kan de effectiviteit van je immuunsysteem bij het afweren van indringers onderdrukken door het aantal lymfocyten in het bloed te verlagen en de normale communicatie met witte bloedcellen te verstoren.
“Stress vermindert het aantal lymfocyten in het lichaam, de witte bloedcellen die infecties helpen bestrijden.”
Wat kun je doen?
Don’t stress! Makkelijker gezegd dan gedaan, natuurlijk. Vooral als je een hoofd vol ambities hebt, en een agenda die daar perfect bij matcht. Het gaat er dus niet alleen om dat je stress leert verminderen, maar ook beter leert omgaan met de stress die je simpelweg niet uit de weg kunt gaan.
Hier vind je al mijn tips over stressmanagement, een goede next read! Maar we duiken nog even dieper in andere oorzaken.
Slaap
Wanneer mensen denken aan gezonder leven, denken ze vaak aan gezonder eten en meer bewegen. Hartstikke top, maar dat is slechts een deel van je dag. De hoeveelheid – en kwaliteit – van slaap wordt vaak vergeten.
Dat terwijl slaap essentieel is voor je gezondheid. Sterker nog: wanneer je niet echt gezond zou eten, zou je alsnog 75 jaar oud kunnen worden. Slaap je echter je hele leven slecht, ga je zoveel kaarsjes niet uitblazen. Bij lange na niet.
Zo beïnvloedt slaap je immuunsysteem:
Tijdens je slaap maakt je immuunsysteem eiwitten vrij die cytokines worden genoemd, waarvan sommige de slaap bevorderen. Bepaalde cytokines moeten worden verhoogd wanneer je een infectie of ontsteking hebt, of wanneer je veel stress ervaart.
Een slaaptekort kan de productie van deze beschermende cytokinen verminderen, waardoor je dus 1-0 achter staat tegen die infectie.
Daarnaast weten we allemaal dat slaap ons brein helpt om de dag te verwerken, en je geheugen zo sterk houdt. Maar dat geldt dus ook voor het geheugen van je immuunsysteem, dat in je slaap leert hoe het tegen die virussen vecht.
Super belangrijk dus, maar hoe word je nou beter in slapen? Ook hier zijn geen quick fixes voor. Wil je op de lange termijn en op een natuurlijke manier beter slapen? Dan zul je moeten beginnen met slaap beter begrijpen. Dat gaat verder dan weten of je een ochtendmens bent of niet.
Pak er een lekkere kop kamillethee bij en ga eens goed nadenken over je slaapgewoontes, en welke kleine veranderingen je vooral wel kunt maken. In deze blog geef ik je stof tot nadenken, maar ook voldoende actiepunten.
Voeding
An apple a day keeps the doctor away! Aan de ene kant is het natuurlijk niet zo simpel, maar het is ook een stuk minder ingewikkeld dan je denkt.
“Gezond eten”, en dan heb ik het over goed voor je immuunsysteem en energielevels (!), heeft veel te maken met nutriënten die je simpelweg nodig hebt.
Voeding kan het microbioom, de darmbarrièrefunctie, ontstekingsprocessen en de functie van de witte bloedcellen beïnvloeden, die allemaal de immuunfunctie beïnvloeden.
Laten we beginnen bij wat je immuunsysteem echt nodig heeft, maar ook waar het zonder kan.
Studies hebben aangetoond dat pieken in de suikerinname je immuunsysteem onderdrukken.
Onze “Westerse” diëten bevatten meestal veel verzadigd vet, ultraverwerkte voedingsmiddelen, toegevoegde suikers en zout.
Deze manier van eten bevat vaak net te weinig groenten, fruit en vette vis. Dat heeft een sterk verband met een verhoogd risico op chronische ziekten.
Andere onderzoeken tonen ook duidelijk aan wat wel werkt voor je immuunsysteem: onbewerkte voedingsmiddelen, zoals groenten, fruit, noten, peulvruchten en zeevruchten, en weinig ultrabewerkte voedingsmiddelen (biologisch!). Deze kunnen allemaal het ziekterisico verminderen en een gezonde immuunfunctie bevorderen.
Ook kan een tekort of tekort aan voedingsstoffen die essentieel zijn voor de immuunfunctie, waaronder vitamine D, zink en vitamine C, de immuunrespons beïnvloeden. Simpelweg supplementen nemen om deze tekorten aan te vullen, gaat je helaas weinig brengen. Het is zaak dat alles in balans is, en optimaal aangevuld.
Gek genoeg ga ik je daarvoor geen dieet of voedingsschema adviseren. Smaken verschillen, en hoewel we in de basis allemaal hetzelfde nodig hebben, is het haast onmogelijk om een one-size-fits-all schema of boodschappenlijstje te maken, waarmee je geniet van eten, en er gezonder van wordt.
Heb je dus het idee dat jouw voedingsgewoonten een boosdoener zijn voor je immuunsysteem? Worstel je met het opbouwen van duurzame patronen die echt passen bij je lijf en het ondersteunen? Laten we dan eens bellen om te bespreken hoe het beter kan, op een manier die past bij jouw levensstijl en behoeftes!
Beweging
Een ander belangrijk puzzelstukje voor een sterk immuunsysteem is beweging. Als je je op de lange termijn beter wilt voelen, dan is sporten onmisbaar.
Lichaamsbeweging veroorzaakt namelijk veranderingen in je antilichamen en witte bloedcellen: juist, dé cellen die het immuunsysteem ondersteunen.
Ook is er sprake van een domino-effect: bewegen is namelijk ook top voor je hormonen. Het is een goede manier om stress af te blazen en je slaapt ook een stuk beter als je voldoende beweegt gedurende de dag. Een goede plek om te beginnen dus.
Het gaat niet altijd om de duur ervan, maar vooral in de beweging die je hartslag omhoog haalt en je beweegapparaat wat in gang wordt gezet. Tevens is het goed om tijdens veel zituren ook tussendoor te bewegen om vocht tussen je wervels terug te laten komen en ook daarin je brainbreak in te lassen. Wandelen kan daarom al een geweldige start zijn voor een meer actief leven en een sterker immuunsysteem!
Een sterker immuunsysteem is de basis
Een sterker immuunsysteem is een van die gezonde gezondheidsdoelen waardoor je meer uit je dagen kunt halen en je doelen kunt bereiken. Ben je benieuwd naar hoe we jouw met beide benen op het pad richting succes zetten, met leefstijlaanpassingen waar je blijer van wordt – en niet gefrustreerd? Plan dan hier je vrijblijvende kennismaking in.
Bronnen
